KIDDO 01 2024

Een veelgehoord argument van ouders om hun kind naar de kinderopvang te brengen is dat ze samen met andere kinderen (van dezelfde leeftijd) kunnen spelen, iets wat zij thuis niet kunnen bieden. En dat klopt ook. Kinderen zijn van jongs af aan geïnteresseerd in elkaar. Ze kijken naar elkaar, maken contacten en spelen met elkaar of naast elkaar.

Kinderen worden, meestal, mindful geboren. Dat is namelijk enorm efficiënt. Zo kunnen ze zich door te leren snel en gemakkelijk ontwikkelen. Baby's zijn zich nog gewaar van wat er op dat moment is zonder daaraan woorden te kunnen geven. Zo zijn ze verwonderd als ze iets ontdekken. Nieuwsgierig naar wat er om hen heen te zien, horen, ruiken, proeven en voelen valt.

Wat er allemaal plaatsvindt in de communicatieve ontwikkeling van 0 tot 1 jaar is grandioos. Welke stapjes maken baby’s, wat kun je allemaal herkennen en hoe kun je daarop inspelen?

Onrustig babygedrag is heel normaal, maar wordt vaak als abnormaal ervaren. Onrustig gedrag, zoals huilen of onregelmatig slapen, kan zwaar zijn voor ouders en pedagogisch medewerkers, zelfs als er geen sprake is van ongewoon veel of heftige onrust. Hoe ga je hiermee om op de opvang? Hoe ondersteun je ouders met vragen rond ontevreden baby’s? Waar vind je betrouwbare informatie? Het prille ouderschap is een emotionele achtbaan.

Kinderen die een veilige hechting hebben ontwikkeld, weten dat hun verzorgers altijd voor hen klaarstaan. Ze ervaren en weten dat ze het in het leven niet alleen hoeven te doen als het even moeilijk wordt. Of het nu erom gaat dat ze een stressmomentje hebben, vermoeid zijn, ziek zijn of een regenboog aan emoties ervaren; deze kinderen zijn ervan overtuigd dat hun ouders (maar ook hun pedagogisch professionals op de groep) altijd in de buurt zijn om hen te helpen en te ondersteunen.

Baby’s doen legio verschillende prikkels op. De tastzin speel hierbij een belangrijke rol. Tastzin betekent het waarnemen/voelen doordat je iets aanraakt. Door aanraking, lichaamscontact en op een goede manier gedragen worden, kan de tastzin van de baby zich goed ontwikkelen.

Baby’s nemen de hele dag door initiatieven. ‘Zelluf doen’ kunnen ze nog niet zeggen, maar al wel laten zien. Aan de hand van verschillende ontwikkelingsgebieden volgen we baby Lotte (van 4 tot 14 maanden) in de kinderopvang.

In dit nummer
6 Primaire reflexen
10 Baby's onder elkaar
25 Verschillende media inzetten
32 Babypraat
88 Meertaligheid op de babygroep
95 De ontevreden baby 

& verder
9 Wiegeling
14 Muziekcolumn: Een klein verdrietig biggetje
16 Met baby’s naar buiten
22 Op weg naar zelfvertrouwen en zelfstandigheid
28 Waardevolle overdrachten voor baby’s
30 Kinderboeken
35 KIDDOpraat
38 Okiddo voor 4 t/m 12 jaar: Een tasje van spijkerstof
40 Ontwikkelingskansen grijpen en creëren
46 Leespluim
48 Speelschema’s: spelen of ‘stout’ zijn?
51 Podcast tips
52 Sensitief communiceren met baby’s
56 Okiddo voor 0 t/m 4 jaar: Baby’s willen uitgedaagd
worden en nieuwe dingen meemaken!
58 Terug naar de basis, hoe breng je baby’s die veel
huilen tot rust?
62 Vakliteratuur
64 Initiatieven van baby’s herkennen
68 Toemba toemba, baby’s beleven veel plezier aan muziek
72 Meer autonomie = meer uitdaging
75 Baby’s zijn van zichzelf mindful
80 Zelfstandig spelen
84 Hoe moeten wij de baby’s dragen?
86 Hechting
92 Luchtkwaliteit in babykamers
98 Volgende keer & Colofon

Uniek onderzoek naar binnenklimaat aan de TU Eindhoven
Hailin Zheng heeft de uniekste babykamer van Nederland. Van de wereld zelfs. In zijn slaapruimte staan twaalf bedjes, opgesteld tegen een muur, zoals in een kinderdagverblijf. Verder struikel je er over tientallen snoeren, toe- en afvoerbuizen, verbindingskabels en vele sensoren. In een bedje ligt een levensgrote babypop, met meerdere slangen in haar achterhoofd.

Veiligheid staat voorop bij je werk in de babygroep. Je doet er alles aan om de baby’s een veilig gevoel te geven. Maar als we zo bezig zijn met de veiligheid, wordt het dan niet een tikkeltje saai voor de baby’s? In dit artikel vind je tips voor nieuwe uitdagingen.

Meertaligheid hoeft geen probleem te zijn als kinderen in beide talen een rijk taalaanbod krijgen. Binnen de kinderopvang is Nederlands de voertaal, maar steeds meer baby's groeien thuis op met een andere taal. In dit artikel beschrijven we hoe je samen met ouders kunt zorgen voor een rijke taalomgeving voor baby’s.

Neem jij de baby’s op jouw opvang weleens mee naar buiten? Dit artikel neemt je mee in de wereld van buitenbaby’s. Het vertelt aan de hand van praktijkervaringen de waarde van het groen, beschrijft uitdagingen, nodigt jou als professional uit je eigen natuurcompetenties onder de loep te nemen en biedt inspiratie voor een eigen babytuin.

Een beetje een zielig liedje waarin een biggetje zijn moeder zoekt. Gelukkig loopt het goed af! Al luisterend en zingend leren de kinderen hoe de baby’s van verschillende dieren heten.

Spelactiviteiten voor baby’s zijn eenvoudig en nodig voor de ontwikkeling en ze dragen bij aan een gevoel van welbevinden. Elke dag een ‘spelletje’ zorgt voor blije en geïnteresseerde baby’s. Dagelijkse spelactiviteiten dragen bij aan gevoel van welbevinden bij baby’s.

Bij SDK Toermalijn heerst op de groep De Raven een ontspannen en enthousiaste sfeer. Een groepje meiden zit vol verwachting aan tafel te wachten tot Wendy, de pedagogisch medewerkster, helemaal klaar is om aan de activiteit te beginnen. ‘Wendy? We gaan toch een tasje maken? Waar is dan de naaimachine?’ vraagt Lise. Wendy kijkt mysterieus en zegt: ‘Dat is een heel goede vraag! Ik ga jullie straks mijn geheim onthullen!’

Kinderen zijn de motor van hun eigen ontwikkeling. Tegelijkertijd speel jij als opvang-professional een belangrijke rol in het gestaag voort laten pruttelen van de ontwikkelingsmotor van de kinderen in jouw opvang.

In geen enkele periode van het leven leren en ontwikkelen we zo snel als tijdens onze eerste levensjaren. Hoewel iedere baby volwassenen nodig heeft om te overleven, is hij of zij niet hulpeloos. Vanaf de eerste dag is een baby druk aan het leren, ontwikkelen en ontdekken. Er is maar weinig dat een baby ‘zomaar’ doet. Welke voorwaarden zijn behulpzaam voor deze eerste stappen op weg naar zelfvertrouwen en zelfstandigheid, en wat kunnen volwassenen doen en juist beter laten?

Iedere gezonde, pasgeboren baby beschikt over vele reflexen. Dit zijn aangeboren bewegingen die je niet met ‘de wil’ kunt aansturen en die al in de baarmoeder zijn ontstaan. Ze ontwikkelen zich in een vaste volgorde, binnen een vaststaand tijdsbestek en worden aangestuurd vanuit de hersenstam. Ze zorgen ervoor dat de baby voor, tijdens en na de geboorte kan overleven.

De inzichten en vaardigheden uit de Gordon-methode blijken ook bij baby’s heel goed toepasbaar. Het vergroot de kwaliteit van de interactie op de groep. De babytraining wordt enthousiast ontvangen door de deelnemende pedagogisch medewerkers en leidinggevenden. Hier een inkijkje in enkele van deze inzichten.

Een speelschema is herhaald gedrag dat ieder kind op een bepaald moment in zijn ontwikkeling laat zien. Het is een gedragspatroon dat opborrelt van binnenuit, kinderen kunnen het niet laten. Voor pedagogisch medewerkers is het belangrijk deze speelschema’s te laten ontstaan en te herkennen, om zo aan te sluiten bij het kind.

Starten in de kinderopvang is een belangrijke en vaak spannende stap voor veel ouders en baby’s. Baby’s moeten wennen aan een andere omgeving en allerlei nieuwe gezichten. Voor ouders, zeker als het hun eerste kindje is, kan het ook lastig zijn om de zorg over te dragen aan mensen die ze nog niet zo goed kennen.

Sanne de Vet is pedagoog en onderzoeker bij kinderopvangorganisatie Partou en heeft aan de Universiteit Leiden onderzoek gedaan naar de start van baby’s in de kinderopvang. In dit artikel legt ze uit waarom een ontspannen start in de kinderopvang belangrijk is en worden concrete tips gegeven over hoe je als pedagogisch professional ouders en baby’s tijdens de gewenningsperiode kunt ondersteunen.

Het stresssysteem

Baby’s zijn nog volop in ontwikkeling, zo ook hun stress-systeem. Als er sprake is van stress, wordt het hormoon cortisol afgescheiden. Enige mate van stress is niet erg en zelfs nodig om nieuwe dingen te leren en alert te zijn. Veel stress kan echter wel schadelijk zijn voor allerlei processen in het lichaam, zoals het immuunsysteem, zeker op de lange termijn. Bij heel jonge kinderen wil je daarom de hoeveelheid stress (cortisol) zo laag mogelijk houden, juist vanwege die gevoeligheid. In grootschalige onderzoeken is gevonden dat kinderen tot ongeveer 4 jaar gemiddeld meer stress ervaren als ze op de kinderopvang zijn dan wanneer ze thuis zijn. Dit is ook gevonden voor baby’s.

Baby’s zijn alleen nog niet in staat om hun eigen stress te reguleren en hebben daarbij de hulp van volwassenen nodig. Hoe weet je nu of een baby mogelijk stress ervaart? Er zijn verschillende gedragssignalen waarop je kunt letten. Baby’s die gespannen zijn, kunnen huilen, hun spieren aanspannen, overstrekken of ongecontroleerde bewegingen maken. Ook laten ze vaak signalen van vermoeidheid zien, zoals gapen, in de ogen wrijven, oogcontact vermijden, jengelen, staren, rode wangen en friemelen aan de oortjes. Een baby die stress ervaart, kan juist ook erg stil worden en in zichzelf gekeerd zijn. Het is dus belangrijk om te letten op meerdere signalen en daarbij de context mee te nemen om in te schatten of een baby mogelijk stress ervaart. Ook verschillen baby’s in hun temperament en ontwikkelingsniveau en kan dit mede bepalen hoe en in welke mate ze stress uiten.

Er wordt na een drukke periode of een vakantie vaak gezegd: ‘Zo! En dan is het nu weer tijd om even terug te gaan naar de basis’, of: ‘Nu weer terug naar normaal.’ Voor de ene persoon is het heel duidelijk wat je dan moet doen, voor de ander totaal niet. Want wat is precies die basis?

De rol van liedjes en versjes is cruciaal voor de taalverwerving van jonge baby’s, lazen we afgelopen december in het nieuws. We lezen vaker dat muziek ‘goed’ is of ‘onmisbaar’ voor opgroeiende kinderen. Félice van der Sande neemt je mee in de betekenis van muziek voor jonge baby’s en geeft daarbij meteen een aantal praktische tips.

Een talige omgeving is belangrijk voor de taalontwikkeling van jonge kinderen. Hoe rijker het taalaanbod en de mogelijkheid om taal te gebruiken, hoe groter de kans dat een kind op jonge leeftijd al veel woorden heeft gehoord en zo een mooie (basis)woordenschat opbouwt. De kinderopvang moet dus een talige omgeving bieden die aansluit bij de huidige tijd en de wereld waarin kinderen opgroeien. Maar hoe pak je dat aan? En waar moet je op letten?

Aan het eind van de ochtend of de middag vindt het overdrachtsgesprek plaats tussen de ouder en de pedagogisch professional. Je draagt de zorg voor het kind weer over aan de ouder.

Vrij spelen is van levensbelang, dat klinkt zwaar maar we kunnen er niet omheen. Onderzoek met zoogdieren die spelen – niet alle zoogdieren spelen – wijzen uit dat spelen van levensbelang is.