KIDDO 02 2024

De buitenschoolse opvang (bso) is veel meer dan alleen een plek waar kinderen na schooltijd worden opgevangen. Het is een oefenplaats voor het echte leven, waar ze onder andere door sport en bewegen belangrijke vaardigheden ontwikkelen die hen voorbereiden op de wereld buiten de schoolmuren.

De organisatie waar ik voor werk vindt het belangrijk dat we weten wat er in kinderen omgaat. We luisteren naar wat ze bezighoudt en willen ze een stem geven. Daarom heeft Kinderrijk een aantal jaar geleden een centrale KinderRaad opgericht.

Wanneer kinderen vier jaar worden, gaan ze naar de basisschool, maar voor die tijd zitten ze vaak al op een kinderdagverblijf of peuterspeelzaal. De overgang tussen de voorschoolse educatie en basisschool kan beter, vinden professionals uit beide werkvelden.

'Wie ben jij’ is een soort ganzenbordspel gemaakt om kinderen spelenderwijs beter te leren kennen. In dit kennismakingsspel worden allerlei persoonlijke vragen gesteld, zoals: ‘Wat vind je leuk om te doen?’, en: ‘Wie is je beste vriend(in)?’

Waar het belang van de voorschoolse periode voor de ontwikkeling van kinderen steeds meer wordt erkend, is dat voor de bso minder duidelijk het geval. De naam ‘buitenschools’ zegt eigenlijk al hoe de bso gezien wordt; voor kinderen vanaf 4 jaar ligt de nadruk op school. En daarna volgt de rest. Maar doet de benaming ‘bso’ eigenlijk nog wel recht aan wat de bso voor kinderen kan betekenen? Ik denk van niet.

Veel kinderen bezoeken de bso, die vaak een plek lijkt waar kinderen ‘gewoon’ spelen. Dit vind ik geen recht doen aan de waarde die de bso heeft op de ontwikkeling van kinderen. Juist na een drukke schooldag, waar veel nadruk ligt op de cognitieve ontwikkeling, kan de bso een plek zijn waar kinderen ruimte krijgen voor creativiteit, zintuigelijke ervaringen en bewegen. Hoe creëer je aanbod dat de creativiteit en zintuigelijke ontwikkeling stimuleert?

Ik heb al veel locaties bezocht voor mijn werk in de kinderopvang. Elk met hun eigen unieke kenmerken en uitstraling. Een bso op een boerderij had ik nog niet eerder gezien. Toen ik als pedagogisch coach een periode op De Stadshoeve mocht werken, was ik verkocht.

Mensen zijn voortdurend aan het veranderen en dat geldt nog sterker voor kinderen. Het veranderingsproces bij jonge kinderen verloopt enorm snel en op volwassen leeftijd weten wij nog nauwelijks wat ons als kind beroerde en hoe we dachten. Het is echter belangrijk om enig inzicht te hebben in de ontwikkeling van kinderen, willen we openstaan om echt informatie van hen te kunnen vergaren.

Meedoen, ontdekken en ontwikkelen. Dat is wat basisschoolkinderen bij de Talententent doen. De Talententent is een onderdeel van welzijnsorganisatie Dynamo en biedt basisschoolkinderen naschoolse activiteiten in Amsterdam Oost en Zuid. ‘Wij organiseren een scala aan activiteiten voor kinderen om zo hun eigen talent(en) te ontdekken. Iedereen kan meedoen!’, vertelt Monique Hoogland, Talentmakelaar bij de Talententent Zuid.

Voor muziek in de bso wordt meestal als eerste gedacht aan een externe specialist die muzieklessen komt verzorgen. Superleuk natuurlijk! Maar er is veel meer mogelijk.

De buitenschoolse opvang (bso) blijft een ondergeschoven tak van sport binnen de kinderopvang, maar kent een belangrijke maatschappelijke functie voor de ontwikkeling van schoolgaande kinderen op het gebied van talentontwikkeling, morele ontwikkeling en algehele persoonlijke groei. Als pedagogisch professional kun je het verschil maken voor een kind, simpelweg door er bewust te zijn.

Werken in de kinderopvang is ook werken met de ouders. Hoe ga je het partnerschap met de ouders aan? Hoe zorg je ervoor dat er een basis is voor duurzame en respectvolle samenwerking met ouders? En wat levert het op?

Uit onderzoek dat in Nederland naar de bso is gedaan, blijkt dat er tussen bso’s veel variatie bestaat. De kwaliteit van de bso is over het algemeen voldoende, maar in de praktijk is er een uitstroom van kinderen vanaf ongeveer acht jaar. Wat is er aan de hand? Waarom willen oudere kinderen niet meer naar de bso?

Al zingend over de rare kapper Karel leren kinderen intussen over alles wat er bij een kappersbezoek komt kijken. Van een afspraak maken tot aan het afrekenen.

In dit nummer

06 Er simpelweg bewust van zijn
26 Festival voor de bso
38 Creatieve en zintuigelijke ontwikkeling
54 Groei en ontwikkeling
71 De magie van buitenspelen op de boerderij
92 Wat kun je doen als kinderen snel boos zijn?

En verder

10 Bso: vrije tijd of activiteit?
14 Muziekcolumn: Kapper Karel
16 Toolkit buitenspelen op de bso
18 Vuur en messen
22 Werken als sportmedewerker op de bso
30 Kinderboeken
32 Denk verder dan ‘triangel-tamboerijn-sambaballen’
34 Okiddo voor 4 t/m 12 jaar: Vuur, water en spons
42 Rustmomenten in een Stiltehuisje
46 Leespluim
48 Op weg naar pedagogisch partnerschap
53 Podcast tips
56 Opvang? Ik ben toch geen kleuter!
58 Een grote ontdekkingstocht
61 Wie ben jij?
62 Vakliteratuur
64 Kinderparticipatie op de bso
67 Wie jarig is, viert feest
68 Activiteiten met klein materiaal
76 Alle kinderen een eigen stem
80 Project mens
84 De bso en ontwikkeling
90 Soepele overdracht van kinderdagverblijf naar kleuterklas
94 De Talententent
98 Volgende keer & Colofon

De buitenschoolse opvang (bso) fungeert als een waardevolle oefenplaats voor het leven voor kinderen. Het woord oefenplaats klinkt misschien zakelijk, maar het is voor kinderen eigenlijk juist bijzonder leuk om te ervaren.

Boaz en Yasmin zijn pedagogisch medewerkers op de bso en volgden de training Pedagogiek op de bso van opleider Kans² om hun pedagogische kennis te verdiepen. Welke inzichten hebben zij opgedaan en wat is er in hun werk veranderd?

Bso SDK Sporting Delta, is geen gewone bso, dat zie je al wel aan de naam. Het is namelijk een sport-bso. Alle georganiseerde activiteiten zijn sportactiviteiten. Bijzonder interessant natuurlijk om een keer bij die bso te gaan kijken. Dat vond Elora ook, zij komt al een tijdje vanuit school bij Sporting Delta. Ze vraagt dan ook meteen: ‘Ken jij het spel ‘vuur, water en spons’ al? Nee? Dat gaan wij vandaag doen! Ik zal je wel uitleggen hoe dit spel gaat.’

Pre-pubers vormen een aparte groep op de buitenschoolse opvang. Ze zijn de ‘kleintjes’ duidelijk ontgroeid en schreeuwen soms letterlijk om meer vrijheid, terwijl ze op een volgend moment ineens weer hunkeren naar een knuffel. Pre-pubers vinden veel saai en stom. De bso dus vaak ook.

Inclusie en diversiteit, termen waarmee je tegenwoordig wordt doodgegooid, en terecht! Ik kan niet vaak genoeg benadrukken hoe belangrijk het is dat ieder kind gezien en gehoord wordt, en ook herkenning en waardering ervaart gewoon om wie die is.

Op de bso kunnen kinderen sociale uitdagingen, een hoop prikkels en vermoeidheid ervaren. Een Stiltehuisje biedt dan uitkomst. Het Stiltehuisje is een positieve, veilige plek waar kinderen zelf naartoe gaan en met stilte-activiteiten tot rust komen. Door introductielessen leren kinderen waarom het Stiltehuisje er is en voelen ze zelf wanneer rust nodig is, eventueel met liefdevolle ondersteuning van de pedagogisch medewerker.

Je bent zeven jaar, het is zomervakantie en jij bent, samen met je bso-vrienden, in de bus onderweg naar jullie eigen festival. Een festival waar niet alleen ‘jouw’ bso naartoe op weg is, maar ook heel veel kinderen van allerlei ‘andere’ bso’s. Samen lol maken en nieuwe dingen beleven; workshops, shows. Misschien heb je er straks wel nieuwe vrienden bij. Een onvergetelijke ervaring!

Klimmen in het klimrek, een parcours volgen met de loopfiets of heksensoep maken in de modderkeuken, het draagt allemaal bij aan een goede gezondheid en ontwikkeling van kinderen. Toch spelen kinderen tegenwoordig steeds minder buiten. Ook op de buitenschoolse opvang (bso) is het niet altijd makkelijk om buitenspelen te stimuleren. Wat doe je bijvoorbeeld bij slecht weer? En hoe krijg je collega’s enthousiast om meer in te zetten op buitenspelen?

Kinderen kunnen meer dan wij soms denken. Waar de ene pedagogisch medewerker kinderen enorm vrij kan laten, heeft de ander daar meer moeite mee. Dit komt vaak voort uit eigen opgedane (negatieve) ervaringen of de wijze waarop je bent opgevoed. Dat alles neem je mee in je eigen rugzak aan ervaringen. Maar het gaat erom dat je als team kijkt naar de mogelijkheden van kinderen en daarop inspeelt.

Thuis denkt, doet en probeert de peuter zomaar van alles. Er worden geen eisen gesteld, er zijn geen deadlines die gehaald moeten worden en geen tests die vorderingen meten. Hebben peuters iets vandaag niet onder de knie, dan gaan ze morgen rustig weer verder, zonder dat iemand in de gaten houdt hoe en wat ze allemaal precies doen en laten.

Misschien heb jij ook wel eens zo’n kind op de groep. Een kind dat snel boos is, ontploft bij het minste of geringste. Misschien is het kind zelfs agressief, haalt hij uit met vuisten of woorden. Een kind waarvan je bang bent dat hij in de toekomst nog steeds niet in staat zal zijn om tegenslagen te verwerken, waardoor hij moeilijke situaties nog erger maakt

Amber en Stijn, begin twintigers, ontmoetten elkaar tijdens hun opleiding aan het CIOS. Ze kregen een relatie en werken inmiddels als sportmedewerker bso bij dezelfde organisatie.

Het idee is misschien even wennen. Een feestje vieren met een jarig kind als stralend middelpunt in plaats van trakteren. Toch is dit de basis van de campagne Wie jarig is, viert feest.