Samen opvoeden?! Het belang van medeopvoeders voor ouderschap en opvoeden

Omschrijving

Ouders zijn primair verantwoordelijk voor de zorg, begeleiding en opvoeding van hun kinderen (artikel 5, Kinderrechtenverdrag), maar in deze verantwoordelijkheid staan zij niet alleen.

In een opvoed- en opgroeiomgeving waarin alle opvoeders elkaar steunen en samenwerken, streven we naar een samenleving waarbij alle kinderen en jongeren gezond, veilig en kansrijk opgroeien. Het Afrikaans gezegde 'It takes a village to raise a child' sluit hier nauw bij aan. Die village of gemeenschap ziet er voor iedereen anders uit, maar heeft altijd als kern dat alle personen uit de omgeving van een gezin, zoals familie, vrienden, buren, kinderdagopvang, docenten en ouders van klasgenoten, betrokken zijn bij het opvoeden en opgroeien van kinderen en jongeren.

Deze opvoed- en opgroeiomgeving wordt vaak aangeduid als 'pedagogische civil society'. Andere termen zijn ook wel: pedagogische basis, pedagogische kracht in de wijk of pedagogisch leefklimaat. Binnen het gedachtegoed van de pedagogische civil society ligt de focus op het versterken van de samenleving, door in te zetten op de gezamenlijke verantwoordelijkheden van medeopvoeders in de opvoeding1. Wanneer individuen in de samenleving gezamenlijk een bijdrage leveren aan de verantwoordelijkheden die horen bij de opvoeding, is de kans groter dat kinderen en jongeren zich positief ontwikkelen. Daarnaast wordt het functioneren binnen het gezin versterkt en zullen eenvoudige (opvoed)vragen minder snel richting officiële hulpverlening gaan, omdat binnen het netwerk een antwoord gevonden kan worden. Dit is van belang omdat ouders steeds vaker en sneller met hun (opvoed)vraag bij de jeugdzorg terecht komen of hulp vragen binnen de jeugdzorg.

Het is van belang om het primaire opgroei- en opvoedmilieu, de basis, te versterken en ervoor te zorgen dat ouders meer steun ervaren van medeopvoeders. Uit het recent verschenen UNICEF-rapport Innocenti Report Card 16 (2020) blijkt dat de overheid in Nederland, in verhouding tot andere westerse landen, weinig investeert in het gezin, de pedagogische basis. Wanneer ouders zich meer gesteund voelen in het opvoeden, 'ontspant' het ouderschap, wordt het plezier en het vertrouwen in de opvoeding aanzienlijk vergroot en de individuele opvoedingslast minder.

Een gevolg van deze ontspanning is dat ouders meer 'goede ouder'-ervaringen opdoen, waardoor het vertrouwen in zichzelf als opvoeder wordt vergroot5. Ouderlijk zelfvertrouwen heeft een positieve invloed op de ontwikkeling van kinderen (sterke ouders, sterke kinderen). Steun van medeopvoeders is daarmee een essentieel onderdeel van een sterke pedagogische basis voor ieder gezin. Dit rapport geeft de onderbouwing en uitwerking van steun bij ouderschap. Deze kennis is de basis die nodig is bij het inrichten van de pedagogische civil society. De betekenis van de term medeopvoeders wordt vanuit een theoretisch model uitgelegd. Hieruit volgt wie deze medeopvoeders kunnen zijn en op welke manieren ze betrokken zijn bij het ouderschap en opvoeden. Vervolgens wordt ingegaan op de essentiële waarde van medeopvoeders en de vier vormen steun die zij kunnen bieden. Het rapport sluit af met de contactladder waarbinnen alle activiteiten rondom steun bij ouderschap worden gecategoriseerd.